Makmal sains merupakan tunjang utama dalam pelaksanaan pembelajaran Sains yang berkesan di sekolah. Di sinilah lahirnya kemahiran praktikal, penyelesaian masalah secara hands-on, serta pemupukan minat terhadap dunia sains dalam kalangan pelajar. Maka, pemantauan dan penarafan makmal sains perlu dijalankan secara sistematik dan berterusan melalui satu dokumen penting yang dikenali sebagai Borang Penarafan Kendiri Makmal Sains Sekolah. Artikel ini akan menghuraikan dengan terperinci tentang fungsi dan kepentingan dokumen ini, disusuli dengan panduan penjagaan makmal sains agar sentiasa berada dalam keadaan optimum.

Apa Itu Borang Penarafan Kendiri Makmal Sains Sekolah?

Borang Penarafan Kendiri Makmal Sains Sekolah ialah satu instrumen penilaian dalaman yang digunakan oleh pihak sekolah untuk menilai tahap keselamatan, kebersihan, kelengkapan, dan penyelenggaraan makmal sains. Borang ini biasanya dibekalkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) melalui Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan (BPPDP) atau Bahagian Pembangunan Kurikulum (BPK), dan perlu diisi secara berkala oleh Guru Penyelaras Makmal atau Penolong Kanan Pentadbiran.

Tujuannya bukan sekadar untuk mendapatkan skor atau pemarkahan, tetapi juga bagi memastikan segala keperluan asas makmal dipenuhi demi menjamin keselamatan guru dan murid yang menggunakan ruang tersebut.

Komponen Utama dalam Borang Penarafan

Setiap borang penarafan kendiri mengandungi beberapa komponen utama yang menyeluruh. Berikut ialah antara aspek yang sering dinilai:

Dengan menilai setiap komponen ini, pihak sekolah boleh mengenal pasti kelemahan yang wujud dan merancang tindakan penambahbaikan sewajarnya.

Kenapa Penarafan Ini Penting?

Penarafan kendiri bukan sahaja menjadi asas kepada audit dalaman dan luaran, tetapi juga:

• Menggalakkan budaya kerja yang sistematik dalam kalangan guru dan pembantu makmal.
• Meningkatkan tahap keselamatan dan kesiapsiagaan menghadapi kecemasan.
• Menjadi bukti pematuhan kepada garis panduan makmal yang telah ditetapkan oleh pihak berkuasa pendidikan.
• Membantu sekolah merancang pembelian peralatan dan bahan secara lebih berfokus mengikut keutamaan.

Tips Penjagaan Makmal Sains Agar Sentiasa Terurus

Penjagaan makmal sains tidak boleh dipandang ringan. Berikut ialah beberapa panduan penting bagi memastikan makmal kekal dalam keadaan terbaik:

1. Jalankan Pemeriksaan Mingguan

Lakukan pemeriksaan ringkas terhadap sinki, alatan eksperimen, suis elektrik, dan alat pemadam api. Pastikan tiada kebocoran, kerosakan, atau gangguan fungsi.

2. Asingkan Bahan Kimia Mengikut Kategori

Pastikan bahan kimia tidak bercampur aduk, dan disimpan mengikut kelas seperti asid, alkali, mudah terbakar, dan toksik. Gunakan almari khas dan pastikan dilabel dengan jelas.

3. Latihan Keselamatan Berkala

Adakan simulasi kecemasan dan latihan penggunaan alat pemadam api bersama pelajar serta guru. Ini membantu memastikan semua pihak tahu apa yang perlu dilakukan ketika berlaku kebakaran atau tumpahan bahan kimia.

4. Gunakan Log Penyelenggaraan

Sediakan satu log buku atau rekod digital penyelenggaraan makmal. Catat semua kerja pembaikan, tarikh semakan peralatan, serta permintaan bahan baharu.

5. Kebersihan Harian

Pastikan makmal disapu setiap hari, dan tiada sisa bahan eksperimen ditinggalkan. Pelajar juga harus digalakkan untuk membersihkan ruang kerja mereka selepas eksperimen.

Siapa Bertanggungjawab Menjaga Makmal?

Tanggungjawab menjaga makmal bukan terletak di bahu guru sains sahaja. Ia melibatkan kolaborasi antara:

• Guru Sains – merancang aktiviti dan memastikan pelajar mengikuti prosedur keselamatan.
• Pembantu Makmal – menyelenggara peralatan, mengurus bahan kimia, dan menyediakan alatan sebelum kelas.
• Pentadbiran Sekolah – menyediakan peruntukan kewangan dan memastikan makmal berada dalam keadaan baik.
• Pelajar – mematuhi peraturan makmal dan bertanggungjawab ke atas peralatan yang digunakan.

Langkah-Langkah Tambahan Meningkatkan Kualiti Makmal

• Memohon peruntukan tambahan melalui Unit HEM atau PIBG untuk menambah baik infrastruktur makmal.
• Mengadakan lawatan sambil belajar ke makmal sains sekolah lain sebagai rujukan pembaikan.
• Menyertai pertandingan atau inisiatif seperti “Makmal Cemerlang” yang dianjurkan oleh KPM.

Sebagai nadi kepada pembelajaran sains yang praktikal dan selamat, makmal sekolah memerlukan perhatian dan penjagaan yang konsisten. Melalui penggunaan Borang Penarafan Kendiri Makmal Sains Sekolah, para pendidik dapat menilai dan menambah baik keadaan makmal secara berkala. Digabungkan dengan tips penjagaan yang praktikal, sudah tentu makmal akan terus menjadi tempat yang menyeronokkan dan selamat untuk para pelajar meneroka dunia sains.

Sumber Rujukan

• Portal Rasmi Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan. Panduan Penarafan Kendiri Makmal Sains Sekolah. https://www.moe.gov.my/
• Portal Pusat STEM Negara. Panduan Pengurusan Makmal Sains Sekolah. https://www.pusatstem.moe.edu.my/